Διατροφή… μια οικογενειακή υπόθεση

Μπορεί να προσαρμοστεί στις ανάγκες και στους χρόνους μιας οικογένειας;
Η σημερινή οικογένεια επιβιώνει σε δύσκολες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, που αναμφισβήτητα έχουν αντίκτυπο και στη διατροφή της. Συχνά, παρατηρούμε οικογένειες, στις οποίες οι γονείς εργάζονται περισσότερες ώρες, προκειμένου να κερδίσουν τα «προς το ζην»! Αυτό ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά και τη δική τους διατροφή, αλλά και των παιδιών τους. Στη μελέτη GRECO, που πραγματοποιήθηκε σε ελληνόπουλα, φάνηκε ότι μητέρες που εργάζονταν ως ελεύθεροι επαγγελματίες ή ιδιωτικοί υπάλληλοι είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν υπέρβαρα ή παχύσαρκα παιδιά συγκριτικά με τις γυναίκες που ασχολούνταν με οικιακά ή ήταν άνεργες ή δημόσιοι υπάλληλοι, δεδομένο που δείχνει ότι οι αυξημένες ώρες εργασίας των γονιών επιδρούν αρνητικά στη διατροφή και το βάρος των παιδιών τους. Επομένως, φαίνεται δύσκολο για μία σύγχρονη οικογένεια να ακολουθήσει σωστή διατροφή, ωστόσο με σωστό σχεδιασμό και οργάνωση μπορούμε να επιτύχουμε πολλά!

Έχετε καταλήξει από τη μέχρι τώρα εμπειρία σας σε κάποιες γενικές γραμμές για την περιοχή; Δηλαδή σε κάποια κοινά χαρακτηριστικά;
Εφόσον δεν υπάρχει κάποια επιστημονική μελέτη σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων στα Τρίκαλα, θα αποτελούσε υπεργενίκευση η προσωπική μου εμπειρία. Ωστόσο, αυτό που θα μπορούσα να υποστηρίξω με βεβαιότητα είναι ότι οι Τρικαλινοί διατηρούν μέχρι και σήμερα, διατροφικά στοιχεία της παραδοσιακής τους κουζίνας. Τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα στο οικογενειακό τραπέζι έχουν την τιμητική τους οι παραδοσιακές πίτες (λαχανόπιτα, τυρόπιτα, γαλατόπιτα, κρεατόπιτα, μπατζίνα, πλαστός, κ.ά), ο τραχανάς, το πλιγούρι και φυσικά δε λείπουν τα τοπικά γαλακτοκομικά προϊόντα, με ιδιαίτερη προτίμηση στη φέτα. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια, όπως έχει φανεί από πληθώρα επιστημονικών μελετών η διατροφή σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια έχει στραφεί σε ένα μοντέλο περισσότερο «δυτικού τύπου», με αυξημένη κατανάλωση πρόχειρου φαγητού, κόκκινου κρέατος, επεξεργασμένων δημητριακών και ζάχαρης, χάνοντας πολλά από τα στοιχεία της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής.

Υπάρχει βελτίωση μετά από τόση προσπάθεια από τον επιστημονικό σας κλάδο σε ότι αφορά στις διατροφικές συνήθειες;
Η αλήθεια είναι ότι σήμερα υπάρχει περισσότερη πληροφόρηση και ενημέρωση σε θέματα υγείας και διατροφής. Ωστόσο, αυτό δεν αντικατοπτρίζεται σε βελτίωση των διατροφικών συνήθειών. Σε μελέτη της Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης φάνηκε ότι οι Έλληνες δεν γνωρίζουν ή δεν έχουν εμπεδώσει βασικά θέματα γύρω από την ισορροπημένη διατροφή, παρόλο που θεωρούν το αντίθετο. Συχνά, η παραπληροφόρηση από τα ΜΜΕ ή η ενημέρωση από μη ειδικούς δημιουργεί ψευδείς αντιλήψεις και μύθους, που δύσκολα καταρρίπτονται! Βέβαια, το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στη γνώση της καλής διατροφής, καθώς η γνώση συχνά απέχει από την εφαρμογή και την πράξη, όπως έχει φανεί στην επιστήμη της διατροφής. Οι διατροφικές συνήθειες επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, κοινωνικούς, οικονομικούς, θρησκευτικούς, συναισθηματικούς και άλλους. Για παράδειγμα, η οικονομική κρίση στην Ελλάδα φαίνεται ότι στρέφει τους καταναλωτές στην αναζήτηση πιο φθηνής τροφής, με συχνά χαμηλότερη ποιότητα.

Καταρχήν είναι κρίσιμο να συνειδητοποιήσουμε ότι αποτελούμε για τα παιδιά μας πρότυπα, όχι μόνο καλών, αλλά και κακών συνηθειών διατροφής! Δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά να ακολουθήσουν μία υγιεινή διατροφή, όταν οι ίδιοι δεν το συνηθίζουμε…

Πώς χτίζεται η σωστή αντίληψη γύρω από το φαγητό;
Η αντίληψη μας για το φαγητό οικοδομείται κατά βάση από την οικογένεια, μέσω τις μίμησης των διατροφικών συνηθειών των γονιών μας. Η επιλογή του φαγητού, η ποσότητα, η προετοιμασία και ο τρόπος κατανάλωσής του, είναι συνήθεια, κουλτούρα και τρόπος επικοινωνίας, που διαφοροποιείται σε κάθε οικογένεια. Ως βασικό κύτταρο της κοινωνίας, η οικογένεια, ασκεί καθοριστικό ρόλο στην αντίληψή μας για το φαγητό, ωστόσο η διατροφή είναι και θέμα γενικότερης παιδείας. Η διατροφική παιδεία χτίζεται ή θα έπρεπε να χτίζεται από το σχολείο και αποτελεί ευθύνη της εθνικής διατροφικής πολιτικής.

Ποια είναι τα κύρια λάθη που κάνουμε ως γονείς;
Καταρχήν είναι κρίσιμο να συνειδητοποιήσουμε ότι αποτελούμε για τα παιδιά μας πρότυπα, όχι μόνο καλών, αλλά και κακών συνηθειών διατροφής! Δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά να ακολουθήσουν μία υγιεινή διατροφή, όταν οι ίδιοι δεν το συνηθίζουμε… Πολύ συχνά, με επισκέπτονται στο γραφείο μου γονείς μαζί με τα παιδιά τους, προκειμένου να βελτιώσουν μεμονωμένα τη διατροφή των παιδιών τους. Διαπιστώνω, λοιπόν, ότι ορισμένες από τις λανθασμένες συνήθειές τους, όπως η παράλειψη του πρωινού ή η μειωμένη σωματική δραστηριότητα, είναι συνήθειες που υιοθετήθηκαν από τα παιδιά, μιμούμενα τους γονείς τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις φυσικά, πρέπει να γίνει διατροφική παρέμβαση και στους γονείς.
Ένα ακόμη διατροφικό λάθος που γίνεται, πολλές φορές, από τους γονείς είναι ότι πιέζουν τα παιδιά τους να καταναλώσουν όλη την ποσότητα του φαγητού που τους σερβίρουν. Είναι ζωτικής σημασίας να συνειδητοποιήσουμε ότι το αίσθημα του κορεσμού αναπτύσσεται ήδη από τη βρεφική ηλικία, επομένως, τα παιδιά πρέπει να μάθουν να τρώνε μόνο όταν πεινάνε και να σταματούν, μόλις έχουν χορτάσει. Σε αντίθετη περίπτωση, μαθαίνουν να υπερβαίνουν το αίσθημα του κορεσμού τους, με επικίνδυνες συνέπειες για το σωματικό τους βάρος.

Τα παιδιά, πολύ συχνά, αρνούνται πεισματικά να δοκιμάσουν νέα τρόφιμα, όπως λαχανικά, ψάρια, όσπρια, φρούτα, κ.ά.. Το φαινόμενο αυτό, ονομάζεται «νεοφοβία» και αποτελεί ένα φυσιολογικό μηχανισμό της εξέλιξης του παιδιού

Ένα παιδί που αρνείται τις υγιεινές γεύσεις μπορεί να αλλάξει;
Τα παιδιά, πολύ συχνά, αρνούνται πεισματικά να δοκιμάσουν νέα τρόφιμα, όπως λαχανικά, ψάρια, όσπρια, φρούτα, κ.ά.. Το φαινόμενο αυτό, ονομάζεται «νεοφοβία» και αποτελεί ένα φυσιολογικό μηχανισμό της εξέλιξης του παιδιού, ως προστασίας από την πιθανή κατανάλωση κάποιου επικίνδυνου τροφίμου. Επομένως, δε χρειάζεται να ανησυχήσουμε, αλλά οφείλουμε να μεριμνήσουμε καθώς, ο αποκλεισμός ωφέλιμων τροφίμων από τη διατροφή ενός παιδιού, ενδέχεται να σημάνει ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά. Πώς μπορούμε, λοιπόν, να διαχειριστούμε αυτή την άρνηση;
Έχουμε δύο όπλα στη φαρέτρα μας. Το πρώτο είναι η τεχνική της επαναλαμβανόμενης έκθεσης του νέου τροφίμου. Η συνεχής παρουσία του τροφίμου αυτού στο πιάτο του παιδιού φαίνεται ότι μειώνει την απροθυμία του παιδιού για να το καταναλώσει. Ιδιαίτερα, όταν το νέο τρόφιμο προβάλλεται στο ίδιο πιάτο με ένα πολύ αγαπημένο του τρόφιμο, αυξάνουμε την πιθανότητα να το δοκιμάσει και στη συνέχεια, να το αποδεχτεί. Το δεύτερο όπλο είναι η τεχνική της μίμησης, δηλαδή να παρατηρεί το παιδί ότι άλλα άτομα-πρότυπα (γονείς, αδέρφια, δάσκαλοι) καταναλώνουν το νέο τρόφιμο. Με αυτό τον τρόπο το παιδί μιμείται τη νέα διατροφική συμπεριφορά. Φυσικά, η εφαρμογή αυτών των τεχνικών, συχνά, γεννά εμπόδια και δυσκολίες. Γι’ αυτό χρειάζεται οι γονείς να οπλιστούν με υπομονή και επιμονή και να ζητήσουν καθοδήγηση από κάποιον πτυχιούχο διαιτολόγο-διατροφολόγο.

Μιλάμε συνήθως για το πρόβλημα της παχυσαρκίας. Όμως δεν είναι το μόνο…Σε ποιες άλλες κατευθύνσεις κρούετε τον «κώδωνα του κινδύνου»;
Η παχυσαρκία αποτελεί μείζον θέμα για τη δημόσια υγεία, με ανησυχητικές διαστάσεις. Αποτελεί νόσο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και αυξάνει τον κίνδυνο για την εμφάνιση άλλων νοσημάτων (καρδιαγγειακά, διαβήτης, καρκίνο, κ.ά.). Ο «κώδων του κινδύνου» όμως, θα πρέπει να χτυπήσει και για τις διατροφικές διαταραχές, ψυχογενή ανορεξία, ψυχογενή βουλιμία και ψυχαναγκαστική υπερφαγία. Είναι νοσήματα, που χαρακτηρίζονται από ακραία συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές σχετικά με τη λήψη τροφής, το βάρος και την εικόνα του σώματος. Συχνά, οι διατροφικές διαταραχές παραμένουν κρυμμένες και ως εκ τούτου αθεράπευτες ή αντιμετωπίζονται επιφανειακά. Άτομα, που δεν αναζητούν βοήθεια ενδέχεται να εκδηλώσουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους (σωματικές και ψυχικές), ενώ η μη αντιμετώπισή τους θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο. Η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία των διατροφικών διαταραχών από μία διεπιστημονική ομάδα, που περιλαμβάνει ψυχίατρο, παθολόγο, διαιτολόγο-διατροφολόγο και ψυχολόγο είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπισή τους.

Η ψυχολογία μας παίζει το ρόλο της στο θέμα διατροφή;
Πολύ συχνά η κατανάλωση φαγητού συνδέεται με τα συναισθήματα μας. Συμβαίνει, δηλαδή, να τρώμε περισσότερο ή λιγότερο, λόγω άγχους, στενοχώριας, ανίας, θυμού, χαμηλής αυτοεκτίμησης ή ακόμη και για να «τιμωρήσουμε» τον εαυτό μας! Άλλες φορές, ίσως, τρώμε λόγω χαράς ή και για να επιβραβεύσουμε τον εαυτό μας! Η πρόσληψη τροφής, ως απάντηση σε διάφορες ψυχολογικές καταστάσεις, ονομάζεται συναισθηματικό φαγητό. Δεν αποτελεί απαραίτητα πρόβλημα, όταν όμως χάνεται κάθε αίσθημα ελέγχου και το άτομο αισθάνεται να εξουσιάζεται από το φαγητό, τότε σίγουρα απαιτείται βοήθεια από ψυχολόγο και διαιτολόγο-διατροφολόγο, εξειδικευμένο στην τροποποίηση της συμπεριφοράς.

Τι θα συμβουλεύατε τους νέους γονείς γύρω από τη διατροφή της οικογένειάς τους;
Οι νέοι γονείς είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι με το θέμα της διατροφής και περισσότερο «ανοιχτοί» σε αλλαγές. Θα τους συμβούλευα να προσεγγίσουν περισσότερο το μοντέλο της Μεσογειακής διατροφής και να δώσουν ιδιαίτερη σημασία στην έννοια της οικογένειας ως ενός αδιαχώριστου συνόλου. Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα αποδεικνύει ότι τα συχνά οικογενειακά γεύματα αποτελούν «ασπίδα» στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας και των διατροφικών διαταραχών, ενώ βοηθούν ολόκληρη την οικογένεια να ακολουθήσει πιο ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες. Το μήνυμα λοιπόν είναι «μαγειρέψτε μαζί, φάτε μαζί, επικοινωνήστε διατροφικά και κάντε τα γεύματα οικογενειακή υπόθεση»!

Πηγή: www.trikalakids.gr