Συμπληρώματα διατροφής και αθλητές: αναγκαίος συνδυασμός;
Με τον όρο συμπλήρωμα διατροφής ορίζονται όλα τα προϊόντα τροφής, τα οποία προστίθενται στη συνολική διατροφή και περιέχουν τουλάχιστον ένα από τα εξής συστατικά: βιταμίνες, ανόργανα στοιχεία (μέταλλα), βότανα, αμινοξέα, μεταβολίτες (ουσίες που επηρεάζουν τον μεταβολισμό), αποστάγματα ή συνδυασμό οποιονδήποτε εκ των παραπάνω συστατικών.
Συνεπώς, εκτός από τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που προέρχονται από τις τροφές, υπάρχουν πολλές άλλες μη απαραίτητες ουσίες, που θεωρούνται ως συμπληρώματα διατροφής και προωθούνται στους αθλούμενους ως εργογόνες ουσίες όπως η κρεατίνη, η καρνιτίνη, το ginseng και το ma huang, καθώς και η καφεΐνη και το αλκοόλ, που πολύ συχνά συμπεριλαμβάνονται σε αυτά τα συμπληρώματα. Συνήθως όλες αυτές οι ουσίες αναφέρονται ως «μαγικά προϊόντα» που μπορούν να επιφέρουν «εντυπωσιακά αποτελέσματα» σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ας δούμε λοιπόν τι από όλα αυτά είναι αλήθεια!
Αθλητικά ποτά. Πρόκειται για ποτά τα οποία χρησιμοποιούν οι αθλούμενοι για την αναπλήρωση των υγρών κατά τη διάρκεια της άσκησης και για την πρόσληψη ενέργειας. Διακρίνονται σε όσα έχουν μικρή συγκέντρωση υδατανθράκων (4-8%), συνήθως περιέχουν και ηλεκτρολύτες (νάτριο, κάλιο, χλώριο), που κυρίως χρησιμοποιούνται για ενυδάτωση και στα λεγόμενα ενεργειακά ποτά. Τα τελευταία είναι πλουσιότερα σε υδατάνθρακες (12-15%) και συνήθως περιέχουν 80mg καφεΐνης στα 250 ml, καθώς και διάφορες άλλες ουσίες όπως η χολίνη και η ταυρίνη, οι οποίες δεν έχουν καμία απολύτως χρηστικότητα.
Αποτελεί επίσημη θέση του Αμερικανικού Κολεγίου Αθλητιατρικής ότι η προσθήκη κατάλληλης ποσότητας υδατανθράκων ή/και ηλεκτρολυτών στο νερό, ώστε να δημιουργείται ένα ισοτονικό ποτό, συνιστάται για άσκηση διάρκειας μεγαλύτερης από μία ώρα. Για την άσκηση που διαρκεί λιγότερο από μία ώρα, όπως το body building, υπάρχουν λίγες ενδείξεις για διαφορές στην απόδοση ανάμεσα στην κατανάλωση υγρού με υδατάνθρακες και ηλεκτρολύτες και στην κατανάλωση σκέτου νερού.
Καφεΐνη. Η καφεΐνη θεωρείται τοξική σε δόσεις μεγαλύτερες των 2 γραμμαρίων και έχει σημαντικές διεγερτικές ιδιότητες. Συγκεκριμένα, διεγείρει τη λειτουργία της καρδιάς, την κυκλοφορία του αίματος και την έκκριση αδρεναλίνης. Η πρόσληψη καφεΐνης που βρίσκεται σε 5-6 φλιτζάνια δυνατού καφέ σε σύντομο χρονικό διάστημα θεωρείται αιτία αποκλεισμού από τους αγώνες, από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, εξαιτίας των προαναφερόμενων επιδράσεων στον ανθρώπινο οργανισμό, αν και από τον Ιανουάριο του 2004 αφαιρέθηκε από την λίστα των απαγορευμένων ουσιών. Η καφεΐνη μπορεί να αυξήσει την ετοιμότητα και το χρόνο αντίδρασης του αθλούμενου και βελτιώνει την απόδοση σε ασκήσεις body building. Επίσης είναι γεγονός πως η πρόσληψη καφεΐνης αυξάνει την απόδοση σε έντονη άσκηση που διαρκεί πάνω από 60 λεπτά, αλλά επειδή έχει και σημαντικές ψυχολογικές επιδράσεις τελικά η αντίδραση στην ουσία εξαρτάται από το άτομο. Εξάλλου, η καφεΐνη έχει κατηγορηθεί ως παράγοντας κινδύνου πολλών παθήσεων όπως υπέρταση, αθηροσκλήρωση και διάφορες μορφές καρκίνου, κυρίως του πεπτικού συστήματος.
Καρνιτίνη. Η καρνιτίνη ανακαλύφθηκε το 1905 και θεωρούνταν για κάποιο διάστημα απαραίτητη βιταμίνη. Τελικά αποδείχθηκε ότι είναι ένας καταλύτης, ο οποίος μπορεί να παραχθεί από δύο αμινοξέα στον ανθρώπινο οργανισμό και συνεπώς δεν είναι απαραίτητη η λήψη της από τις τροφές. Παρόλα αυτά σημειώνεται εδώ πως το κρέας είναι πολύ πλούσιο σε καρνιτίνη. Η χορήγηση συμπληρωμάτων καρνιτίνης θεωρείται ότι ενισχύει τη σωματική δραστηριότητα, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι αυτό δεν έχει αποδειχθεί. Αντιθέτως μάλιστα, έχει αποδειχθεί ότι σε αγωνίσματα όπως το body building η χορήγηση καρνιτίνης δεν αυξάνει την απόδοση.